Podstawową metodą leczenia choroby alkoholowej jest psychoterapia, wykorzystująca elementy terapii behawioralnej, poznawczo-behawioralnej, a także psychoedukacji oraz innych technik pozwalających zwalczyć psychiczną pokusę sięgnięcia po alkohol. W wielu przypadkach te działania odnoszą zamierzony skutek, jednak nie we wszystkich. Istnieją bowiem sytuacje, w których konieczne jest włączenie farmakoterapii.

Co ważne, wbrew opinii niektórych osób, nie istnieją cudowne leki, które pozwolą bez wysiłku wyjść z nałogu. Proces trzeźwienia jest długotrwały i wymaga sporych nakładów pracy ze strony uzależnionego. Leki na chorobę alkoholową mogą być tym elementem, który przechyli szalę na stronę wyjścia z nałogu.

Jak leczyć alkoholizm farmakologicznie? Jakie tabletki na alkoholizm stosuje się w terapii leczenia uzależnień? Kiedy trzeba po nie sięgnąć?

Kiedy stosuje się farmakologiczne leczenie alkoholizmu?

Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, musimy najpierw przyjrzeć się bliżej współczesnym metodom leczenia alkoholika. Proces składa się z kilku etapów. Oto one:

1. Detoks organizmu – polega na usunięcia z ustroju wszelkich pozostałości nadmiernego spożywanie alkoholu. Odtrucie powinno przebiegać w kontrolowanych warunkach, gdzie pacjent będzie miał zapewnioną właściwą opiekę.
2. Podjęcie psychoterapii – po ustaleniu psychologicznego podłoża alkoholizmu, wprowadza się terapię, oddziałującą m.in. na sferę psychiczną, społeczną i emocjonalną alkoholika. Celem jest pełne uświadomienie sobie problemu i znalezienie sposobów, jakimi można by go rozwiązać.
3. Włączenie leków na alkoholizm (opcjonalnie) – lekarz decyduje o zainicjowaniu farmakoterapii, gdy zaistnieją przesłanki, że oddziaływania behawioralne i poznawczo-behawioralne mogą być niewystarczające.

Farmakologiczne leczenie alkoholizmu stosuje się, gdy:

• z alkoholizmem współistnieją inne zaburzenia lub choroby psychiczne (m.in. choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, depresja);
• w przeszłości odnotowano pozytywne efekty farmakoterapii;
• pacjent jest czasowo lub na stałe wyłączony z możliwości uczestniczenia w psychoterapii (powodem takiego stanu mogą być np. zaburzenia neurologiczne lub schorzenia natury psychicznej);
• pacjent jest niezdolny do: utrzymania abstynencji, unikania "wpadek alkoholowych", ograniczenia wypijanego alkoholu;
• stan zdrowia pacjenta jasno wskazuje, że redukcja ilości spożywanego alkoholu powinna być podjęta natychmiast;
• istnieje potrzeba zwiększenia skuteczności terapii z innych powodów.

Na jakiej podstawie dobiera się tabletki na alkoholizm?

Leki na chorobę alkoholową powinny być ściśle dopasowane do potrzeb konkretnego pacjenta.

Ustalając strategię farmakoterapii w leczeniu alkoholizmu, specjalista uwzględnia:

• cel terapii;
• ogólny stan zdrowia pacjenta;
• stan zdrowia psychicznego pacjenta;
• tryb życia;
• leki przyjmowane w związku z innymi schorzeniami;
• historię walki z chorobą alkoholową;
• wzorzec picia.

Leki na chorobę alkoholową – przykłady

Farmakologiczne leczenie alkoholizmu obejmuje 4 podstawowe leki. Oto ich charakterystyka:

Disulfiram

Mechanizm działania tego leku opiera się na blokadzie dehydrogenazy aldehydu octowego (enzymu wątrobowego, który jest odpowiedzialny za metabolizm alkoholu). Substancje aktywne sprawiają, że aldehyd ten gromadzi się w organizmie pacjenta, wywołując u niego ze zwielokrotnioną siłą objawy przypominające kaca. To tzw. reakcja disulfiramowa.

Zatrucie objawia się różnie u poszczególnych pacjentów, ale w większości przypadków towarzyszą mu reakcje, takie jak:

• uderzenia gorąca;
• wzmożona potliwość;
• przyspieszenie akcji serca;
• zawroty głowy;
• nudności i wymioty;
• zaczerwienienie oczu i skóry;
• pulsujący ból głowy;
• uczucie niepokoju (lęk przed śmiercią).

W skrajnych przypadkach reakcja disulfiramowa może doprowadzić do zgonu. Z tego powodu określono procedury, którymi obwarowane jest kliniczne zastosowanie leku.

1. Disulfiram może być podany wyłącznie w przypadku wyrażenia świadomej zgody przez pacjenta. Alkoholik musi być przez lekarza dokładnie poinformowany o działaniach niepożądanych, zagrożeniach oraz ryzyku zgonu.
2. Pacjent musi być świadomy faktu, że działanie leku może utrzymywać się nawet do 14 dni od przyjęcia ostatniej dawki.
3. Terapia podejmowana jest tylko w sytuacji, gdy pacjent współpracuje i wykazuje wolę wyjścia z choroby alkoholowej.

Podsumowując, Disulfiram jest lekiem z grupy preparatów awersyjnych (wywołujących awersję do alkoholu przez nieprzyjemną interakcję leku z alkoholem). Przez wiele lat był to najpopularniejszy preparat w farmakoterapii uzależnienia od alkoholu. Obecnie jest to środek drugiego wyboru, jeśli nowocześniejsze i bezpieczniejsze leki okażą się nieskuteczne.

Akamprozat

Akamprozat to nowoczesny preparat, którego stosowanie nie wiąże się z tak uciążliwymi i niebezpiecznymi objawami, co terapia Disulfiramem. Powlekane tabletki na alkoholizm zawierające Akamprozat, mają swój udział w stymulowaniu układu GABA (jest on odpowiedzialny za aktywność neuronów) i zwiększaniu poziomu serotoniny we krwi. Głód alkoholowy zostaje zredukowany, okresy abstynencji ulegają wydłużeniu, a ryzyko nawrotów picia jest zmniejszone do minimum.

Skuteczność terapii z wykorzystaniem tego leku szacuje się na 10-40%. Preparat ze względu na brak interakcji z większością leków może być stosowany w terapiach łączonych. Czynnikiem świadczącym na niekorzyść Akamprozatu jest niewygodna forma podania. Pacjent musi zażywać po dwie tabletki 3 razy dziennie. Biorąc pod uwagę dość niską skuteczność oraz uciążliwe dawkowanie, lek ten najczęściej nie jest preparatem pierwszego wyboru.

Naltrekson

Naltrekson również jest nowoczesnym i bezpiecznym lekiem wspomagającym utrzymanie trzeźwości. Jego zadaniem jest zwalczenie euforycznego efektu alkoholu, będącego swoistą nagrodą, którą alkoholik otrzymuje po jego wypiciu. Lek wypiera endorfiny z połączeń z receptorami układu opioidowego w mózgu. Wskutek działania specyfiku zmniejsza się też motywacja do poszukiwania alkoholu oraz głód, występujący w czasie odstawienia.

Preparat znany jest z niewielkiej liczby interakcji z innymi lekami oraz małej ilości działań niepożądanych.

Zażywanie Naltreksonu prowadzi do redukcji ryzyka wystąpienia: "wpadek alkoholowych", pijących dni oraz sytuacji, w których alkohol spożywany jest w nadmiarze. Lek wykazuje też skuteczność w podtrzymywaniu pełnej abstynencji, lecz w tym przypadku wpływ substancji aktywnej jest znacznie mniejszy. Do tego celu należy użyć innych substancji.

Nalmefen

Nalfmefen to lek na alkoholizm dostępny od kilku lat. Podobnie jak Naltrekson wpływa on na receptory układu opioidowego. Co ważne, tabletki nie powinny być stosowane codziennie, ale doraźnie – w sytuacjach zwiększonego ryzyka spożycia alkoholu lub w sytuacjach, gdy już wypito pierwszą dawkę. Głównym założeniem terapii Nalmefenem jest zmniejszenie odczuwania przyjemności z picia.

Lek przeznaczony jest dla osób, które nie zdecydowały się na pełną abstynencję. Minusem wpływającym na wąską dostępność preparatu jest z pewnością znacznie wyższa cena w stosunku do leku o podobnych parametrach – Naltreksonu.

Leki na alkoholizm – cele farmakoterapii

Wymienione tu leki różnią się od siebie skutecznością, dostępnością, sposobem przyjmowania, tolerancją, budową oraz oddziaływaniem na ludzki organizm. Istotny jest trafny dobór preparatu. Jedne tabletki zadziałają w przypadku jednego pacjenta, a dla innego mogą okazać się nieskuteczne. Prawidłowe dopasowanie tabletek ułatwia określenie celu terapii.

Może nim być:

1. Terapia długoterminowa będąca pomocą w utrzymaniu pełnej abstynencji.
2. Terapia farmakologiczna, której celem jest zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu bądź osłabienie intensywności picia.
3. Farmakoterapia, której celem jest redukcja picia szkodliwego.

Alkoholizm leczony farmakologicznie – rokowania

Połączenie psycho- i farmakoterapii jest obecnie najskuteczniejszą metodą walki z chorobą alkoholową. Bez względu jednak na to, czy u danego pacjenta zastosowana zostanie jedna, czy obie formy leczenia, alkoholik musi wykazywać wolę powrotu do zdrowia. W innym wypadku wszelkie podejmowane próby wyjścia na prostą nie odniosą skutku.